De menselijke benadering van 1998

Projectmatig creëren is ontwikkeld in de vorige eeuw. De eerste druk van het boek kwam uit in 1998. Dat was een tijd van economische groei. De ICT crash moest nog komen. De bomen groeiden tot in de hemel. De overheid worstelde met haar gebrek aan resultaatgerichtheid. Het traditionele projectmanagement probeerde in die tijd met betere beheersinstrumenten betere resultaten te behalen. Echter, onderzoek wees uit dat doelgericht werken, de belangrijkste succesfactor was voor succesvolle en betaalbare projecten. Dat zette alles op zijn kop. Niet de techniek, maar de betrokkenheid van mensen bleek de basis voor betere resultaten. “Het optimale uit je mensen halen“; was het belangrijkste argument om te kiezen voor projectmatig creëren (PMC). PMC wordt nu het meest toegepast bij de overheid. De vier dimensies leverden tientallen praktische instrumenten en interventie technieken op, die zowel creatief, mens- als doelgericht waren. Deze multidisciplinaire benadering maakte het voor het eerst mogelijk om in projecten te sturen op gedrag en houding van betrokkenen. 

De vier dimensies van PMC: de ik-kant (leiderschap, visie), de wij-kant (samenwerken); de zij-kant (stakeholders, opdrachtgever) en de het-kant (contract, resultaten). 

Een fundamenteel andere context

Inmiddels is de context voor overheidsprojecten fundamenteel veranderd:

• We leven in een tijd waarin de economische crisis als een veenbrand door woedt en daardoor ons financiële draagkracht aantast. Het financieren van nieuwe projecten gebeurt steeds meer via crowdfunding of via familie en vrienden. De rol van banken is daardoor aan het veranderen. Het bestaansrecht van grote multinationals is erg onzeker in een economie die nog maar 1% groeit.  
• De grens tussen het overheidsapparaat en haar omgeving vervaagt. De overheid kiest er zelf voor om zich terug te trekken uit haar zorgtaak. Meer burgers worden mantelzorgers. Er worden sociale wijkteams opgericht, die de meest gecompliceerde zorgbehoefte met maatwerk en een integrale benadering, faciliteren. De overige meer eenvoudige zorgvragen worden via het klant contact systeem (CCS) digitaal afgehandeld. De burger moet daarvoor zelf zijn weg vinden in het CCS.  De vroegere vraag regulering (zoals openingstijden en aanvraagformulier per post) is vervangen door 24/7 digitaal contact. Bouwprojecten worden tegenwoordig zo veel mogelijk uitbesteed aan ingenieursbureau’s en aannemers. Taken die overblijven zijn beleidsmaker, gebiedsontwikkelaar, initiatiefnemer, facilitator, wethandhaver, opdrachtgever en vergunningverlener. De legitimatie is de democratische besluitvorming in de Raad . De eenduidigheid van de relatie burger-overheid is daardoor sterk afgenomen. Voor de ambtenaren betekent dit een omslag in hun houding en gedrag naar het “van-buiten-naar-binnen-denken” in plaats van het gangbare “van-binnen-naar-buiten”. 
• De overheid heeft bovendien het geld niet meer om als enige opdrachtgever te bepalen wat er in de samenleving gebeurt. Het motto is: “van overheid naar tussenheid”. Burgerinitiatieven en sociaal maatschappelijke ondernemingen zetten steeds meer de toon in de samenleving. De overheid is niet meer de enige opdrachtgever. Ze zal steeds vaker een tussenpositie innemen. Afdwingbaarheid is een belangrijke richtinggevende bouwsteen in overheidsprojecten en programma’s. Voor de ambtenaren betekent het ontbreken ervan een overgang in houding en gedrag van de traditionele aandacht voor inhoud naar procesvaardig sturen en faciliteren van het proces. De verkokering tussen fysiek, sociaal, milieu en economie binnen het overheidsapparaat staat de multidisciplinaire ontwikkeling in de weg waar burgers en ondernemers behoefte aan hebben. De verkokering houdt ook verandering tegen. Fysieke projectleider zijn totaal niet op de hoogte van de fundamentele vernieuwing die plaatsvindt rondom sociale wijkteams en multidisciplinair werken. Zij blijven daardoor op ’traditionele’ wijze PMC toepassen.

Moeten we PMC vernieuwen ? 

Ja ! Vooral de manier waarop het nu wordt toegepast. De meeste instrumenten en interventie technieken zijn nog steeds effectief, maar hoe pas je PMC toe zonder de mogelijkheid om via de opdrachtgever bepaalde beslissingen af te dwingen ? Verder wordt het steeds meer een uitzondering dat een projectleider te maken krijgt met  1 opdrachtgever en 1 doel en 1 resultaat.  De huidige context is daar te complex voor.

In 2000 was het effectief om als projectleider actiegericht te zijn en een professionele inhoudelijke aanpak te kiezen. In de huidige context draait dit volledig om. Nu is een interactieve voorwaardenscheppende houding in de meeste gevallen effectiever en wordt een professionele sturing verwacht van het creatieve proces. De inhoud staat daar helemaal los van. Voor een verdere toelichting op deze veranderingen verwijs ik naar de blog: Zijn procesmanagers de toekomstmakers ? 

Samenvattend zal voor de projectleiders en hun teams die werken met PMC, het volgende in hun houding en gedrag moeten veranderen: 

• “van-binnen-naar-buiten” NAAR “van-buiten-naar-binnen” qua denk- en werkwijze
• van de probleemoplossende inhoud (analyserend en actiegericht) naar het creatieve proces (zingeving faciliteren en voorwaardenscheppende interventies)
• van één opdrachtgever-opdrachtnemer relatie naar een multidisciplinaire samenwerking (partnership) met diverse stakeholders en belanghebbers.

In de blog: “Wijkontwikkeling: de dynamiek van het proces”, wordt verder toegelicht welke consequenties dit heeft voor de procesvaardigheden van de PMC projectleider.

Graag laat ik het aan jonge ondernemers over om PMC te vernieuwen en passend te maken voor deze tijd.